Erfenissen zijn vaak een bron van onzekerheid en onduidelijkheid. In een periode die door omstandigheden al droevig genoeg is, kan de afwikkeling van de erfenis voor vervelende spanningen of ruzie leiden. De emoties lopen immers al hoog op. Weten wat je rechten zijn als erfgenaam kan houvast bieden. Daarom introduceren we in dit artikel een minder bekend onderdeel van het erfrecht: de legitieme portie.
Wat is de legitieme portie?
De legitieme portie stelt dat een kind dat is onterfd, toch recht heeft op een deel van de erfenis. Een belangrijk onderscheid is dan wel dat het kind hier als schuldeiser aanspraak op moet maken. Het kind treedt namelijk niet op als erfgenaam van de nalatenschap. Ook wanneer een kind vindt dat het geërfde aandeel te weinig is, kan onder omstandigheden aanspraak worden gemaakt op de legitieme portie.
De legitieme portie maakt daarmee onderdeel uit van het wettelijk vastgestelde erfrecht. In die wet zijn vijf belangrijke termijnen vastgesteld.
Termijn 1: Aanspraak maken binnen vijf jaar na het overlijden
Een kind van de overledene kan tot vijf jaar na het overlijden van de ouder aanspraak maken op de legitieme portie. Wanneer het kind hier gebruik van maakt, dan ontstaat dus een vordering op de nalatenschap. Deze termijn is ingesteld voor situaties waarin ten tijde van het overlijden geen contact was tussen kind en overleden ouder. De termijn begint te lopen ten tijde van het overlijden en niet wanneer het kind hiervan op de hoogte raakt.
Termijn 2: Aanspraak maken binnen redelijke termijn
De termijn van vijf jaar kan niet langer zijn, maar wel korter. Er kan het onterfde kind namelijk een redelijke termijn worden gesteld door belanghebbenden van de erfenis. Dat zijn bijvoorbeeld de gezamenlijke erfgenamen, oftewel degenen die als schuldenaar optreden wanneer het onterfde kind besluit om aanspraak te maken op de legitieme portie. Wanneer er een redelijke termijn wordt gesteld, moet het onterfde kind daarbinnen besluiten wel of geen aanspraak te maken. De erfgenamen kunnen op deze manier sneller duidelijkheid krijgen over de afwikkeling van de erfenis.
Termijn 3: Opeisbaarheid vanaf zes maanden na het overlijden
De ontstane vordering op de legitieme portie is opeisbaar vanaf zes maanden na het overlijden van de ouder. Wanneer de langstlevende echtgenoot de erfenis ontvangt, dan is de legitieme portie opeisbaar wanneer die langstlevende echtgenoot overlijdt, in de schuldsanering terecht komt of failliet wordt verklaard.
Overigens kan de erflater van deze hoofdregel afwijken in het testament. Zo kan er een andere termijn voor opeisbaarheid worden bepaald. Ook kan de erflater de voorwaarde opnemen dat een partner, maar geen echtgenoot, alsnog met dezelfde voorwaarden wordt behandeld als een langstlevende echtgenoot.
Termijn 4: Vordering na inspraak legitieme portie binnen 20 jaar
Nadat het onterfde kind tijdig een beroep heeft gedaan op zijn legitieme portie, verkrijgt het een vordering in geld op de erfenis. Op de vordering uit de legitieme portie is de normale verjaringstermijn van 20 jaar van toepassing.
Termijn 5: Inkorting op giften ter verkrijging van de legitieme portie binnen vijf jaar na het overlijden
Wanneer de nalatenschap onvoldoende is om de legitieme portie uit te keren nadat het onterfde kind hier aanspraak op heeft gemaakt, kan het onterfde kind inkorten op door de erflater gedane giften. Dit recht vervalt vijf jaar na het overlijden van de erflater of na een redelijke termijn die wordt gesteld door de ontvanger van de gift.
Het moge duidelijk zijn dat in al deze periodes conflicten of onduidelijkheden kunnen ontstaan. Zoals we aan het begin van dit artikel reeds schreven: de afwikkeling van een erfenis gaat gepaard met emoties die vaak hoog op kunnen lopen. Daarom kan het in dergelijke gevallen slim zijn om op tijd erfrechtmediation in te schakelen, zodat je wordt bijgestaan door professionals die weten wat de rechten en plichten van beide partijen zijn. Dat voorkomt een onnodige ontsporing van het conflict en zorgt ervoor dat alles in goede banen wordt geleid.
